Jura Krakowsko-Częstochowska

 

skałki, rzeki, lasy, przedgórze

 

Obszar gminy Jerzmanowice-Przeginia obejmuje dorzecze lewobrzeżnych dopływów Wisły. Stosunki wodne tego terenu wiążą się z krasowym charakterem rzeźby. Sieć rzeczna w porównaniu do pozostałych części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej jest dość gęsta. Oprócz stałych potoków występują, ale sporadycznie, cieki okresowe. Do największych i najbardziej interesujących należą potoki: Będkówka, Szklarka, Racławka i Sąspówka. Do najczystszych potoków należy Sąspówka o czym świadczy jej interesująca i bogata flora i fauna wodna.
Na obszarze jurajskim wypływa kilkaset źródeł, których wydajność wynosi od 0,01 do kilkudziesięciu (50-60) l/sek. Najliczniejsze są źródła małe o wydajności do 5 l/sek. Najciekawsze i największe na terenie gminy Jerzmanowice-Przeginia jest źródło Pióro. To wywierzysko krasowe znajduje się w dolinie Szklarki, a jego wydajność dochodzi do 60 l/sek.
W uszczelnionych i krasowych wapieniach woda opadowa szybko i łatwo przenika w głąb, dlatego wody podziemne zalegają głęboko w skałach węglanowych tworząc kilka poziomów i pięter wodonośnych. Najważniejszą rolę w kształtowaniu stosunków hydrogeologicznych odgrywa piętro wód jurajskich, mające także duże znaczenie gospodarcze. Ma ono największe rozprzestrzenienie i wyróżnia się dużą zasobnością. Wody podziemne występują również w utworach kredowych (głównie w marglach), zwłaszcza we wschodniej części gminy oraz w osadach czwartorzędowych. Głębokość do zwierciadła wód podziemnych wynosi od 1,5 do 95 metrów. Wierzchowina jurajska (okolice Jerzmanowic) jest uboga w wodę, tam też wody podziemne zalegają najgłębiej. Wody w skałach wapiennych i marglach krążą w szczelinach, wzdłuż których rozwinęły się różnorodne zjawiska krasowe.

 

Szata roślinna i fauna obszarów należących do Gminy Jerzmanowice-Przeginia, jak i całej Wyżyny Krakowskiej już od początku XIX wieku budziły zainteresowanie przyrodników. Swoistą cechą odróżniającą ten obszar od innych regionów naszego kraju jest niezwykłe bogactwo i różnorodność szaty roślinnej oraz fauny, które niejednokrotnie zdumiewają nawet najbardziej doświadczonych przyrodników.
W jurajskich dolinkach występują bowiem obok siebie gatunki górskie i borealno-górskie typowe dla zimnego, wilgotnego klimatu północnych krajów oraz ciepłolubne, kserotermiczne, zwane często stepowymi, reprezentujące kraje południowe i południowo-wschodnie. Cieniste lasy przeplatają się w mozaikowych układach prześwietlonymi słońcem zaroślami i murawami skał wapiennych. Roślinność suchych wzgórz i zboczy sąsiaduje z bagiennymi łąkami i torfowiskami w dnach dolin. Szczególne bogactwo fauny i flory stosunkowo na niewielkim obszarze ma miejsce na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego z którym bezpośrednio graniczy Gminy Jerzmanowice-Przeginia, a część terenów należących do gminy stanowi otulinę tegoż parku.

 

Charakterystyczną cechą krajobrazu gminy Jerzmanowice-Przeginia, jak i całej Jury Krakowsko - Częstochowskiej, są potężne skały wapienne, zwane ostańcami. Tworzą one wspaniałe widoki i mnóstwo okazji do uprawiania wspinaczki skałkowej, a liczne jaskinie, którymi usiane są ich zbocza przyciągają skrywanymi tajemnicami spaleologów. Nie wiadomo dokładnie, ile grot znajduje się w wapiennych skałach - grotołazi ciągle poszukują nowych, a ich wyobraźnię rozpalają niezliczone legendy.
Na terenie gminy jest położony rezerwat przyrody "Dolina Szklarki" o pow. 47.3 ha. "Dolina Szklarki" jest rezerwatem leśnym, utworzonym w 1989 roku dla ochrony starodrzewia buczyny karpackiej i grądu oraz roślinności kserotermicznej i licznych form skalnych. W dolince warto zobaczyć źródło "Pióro", będące wywierzyskiem krasowym o wydajności ok. 60 l/s. Wypływ istnieje na kontakcie zbocza i dna doliny, strefą o długości ok. 25 m. Widoczne są wypływy bezpośrednio ze szczelin w wapieniu jurajskim. W rezerwacie przebiega okrężny szlak turystyczny.
Nad Jerzmanowicami wznosi się ostaniec "Skałka 502", najwyższy punkt Płaskowyżu Ojcowskiego (wg. ostatnich pomiarów jego wysokość wynosi 512,8 m n.p.m.), będący typowym przykładem wierzchowinowej formy skalnej o założeniach strukturalnych, powstałej w paleogenie, w warunkach klimatu tropikalnego (kras kopiasty). Z wierzchołka roztacza się przepiękna panorama na leżącą o 100 m poniżej dolinę Będkówki. Przy dobrych warunkach atmosferycznych widać także Beskidy z Babią Górą, a nawet poszarpane turnie tatrzańskie. Bezpośrednio u stóp Skałki, opadającej na południe jak gdyby progiem poprzecinanym żlebami, rozpościerają się zbocza, zasłane zrazu rumowiskiem głazów i krzakami jałowca, niżej urozmaicone zagajnikami świerków, sosen i buków. Z takich skłonów, których jest tutaj więcej wyłaniają się malownicze Skałki Jerzmanowickie o wyszukanych, fantazyjnych kształtach. Osobliwością terenu są również jaskinie jurajskie. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska popularnie zwana Jurą jest drugim po Tatrach Zachodnich najważniejszym rejonem jaskiniowym Polski. Liczba poznanych tu jaskiń przekracza 1000.
Na terenie gminy Jerzmanowice-Przeginia położone są między innymi jaskinie: Jaskinia Nietoperzowa, Jaskinia Koziarnia, Jaskinia Dziewicza, Jaskinia Racławicka (Grzmiączka), Jaskinia Łabajowa, Jaskinia Szeroki Aven, Jaskinia Ciasny Aven, Jaskinia Kręta, askinia Pod Kościołem, Jaskinia Góralska, Jaskinia Psia Klatka, Jaskinia Sadlana i Jaskinia Szklarska.
Najbardziej atrakcyjną turystycznie jaskinią w gminie Jerzmanowice-Przeginia jest Jaskinia Nietoperzowa, czyli Jerzmanowicka. Stanowi ona pomnik przyrody.
Wielki ostrołukowy otwór wejściowy położony na wysokości 447 m n.p.m., prowadzi do korytarzy i komór o łącznej długości 376 m. Jaskinia zdumiewa nie tylko wielkościa - można w niej podziwiać piękne nacieki stalaktytowe tworzące kształty warkoczy i wodospadów, niestety osmolone łuczywem przez nieostrożnych turystów. W jej korytarzach znaleziono ślady człowieka sprzed 70000 lat (środkowy paleolit), zęby i kości zwierząt plejstoceńskich oraz ślady palenisk i narzędzi z okresu kamienia łupanego. Niektóre z tych znalezisk dały nawet nazwę specyficznej formacji - "kulturze jerzmanowickiej" istniejącej około 38000 lat temu. W głębszych partiach jaskini zamieszkują nietoperze, od których wzięła się nazwa jaskini. W 1998 roku w komorach jaskini kręcono sekwencję filmu "Ogniem i mieczem" - scenę porwania Heleny w Czarcim Jarze. Jaskinia znajduje się na terenie prywatnej działki Zygmunta Ferdka (Jerzmanowice, Kolonia I Wschodnia nr bud, 79), który jest organizatorem zwiedzania tel. (012) 3895-395 lub (032) 2922-831, (032)2029-675). Grota jest oświetlona elektrycznie. Długość trasy wynosi 306 m, a czas zwiedzania około 40 minut. Zwiedzając jaskinie można zobaczyć ekspozycję znalezionych w niej kości zwierząt plejstocenu i holocenu, wyrobów krzemiennych neolitu, ceramiki kultur: lendzielskiej, trzcinieckiej, łużyckiej i wczesnego średniowiecza, kości nietoperzy i tzw. perły jaskiniowe. Do dyspozycji turystów jest również mała gastronomia, handel detaliczny wydawnictwami i pamiątkami, pole namiotowe i możliwość organizacji pikników. Oprócz wymienionych jest jeszcze wiele innych jaskiń, którymi usiane są zbocza ostańców wapiennych. Ich liczba jest nieznana.
Te i wiele innych ciekawych miejsc można zwiedzić poruszając się znakowanymi ścieżkami zarówno pieszymi jaki rowerowymi.

Szlaki piesze:
Szlak czerwony okrężny przez Rezerwat Doliny Szklarki: Jerzmanowice (źródło Pióro) - Rezerwat Dol. Szklarki - Jerzmanowice (źródło Pióro)
Szlak czarny prowadzący na Grzybową Górę:
Jerzmanowice - Dol. Szklarki - Jaskinia Szklarska - Grzybowa Góra - Radwanowice
Szlak niebieski zwany Szlakiem Warowni Jurajskich:
Rudawa PKP - Radwanowice - Dol. Będkowska - Czajowice - Brama Krakowska - Dol. Prądnika - Wolbrom
Szlak żółty - Dolinek Jurajskich:
Chrzanów - Rudno - Zamek Tenczyn - Krzeszowice - Dol. Eliaszówki - Dębnik - Dolina Racławki - Dol. Szklarki - Dol. Będkowska - Dol. Kobylańska - Karniowice - Dol. Bolechowicka - Zelków - Dol. Kluczwody - Murownia - Prądnik Czajowski - Dol. Prądnika - Dol. Sąspowska - Sąspów - Pieskowa Skała
Szlak zielony przebiegający przez Dolinę Racławki w kierunku północnym:
węzeł szlaków Zamek Tenczyn - Las Zwierzniecki - Góra Bukowa - Nielepice - Rudawa - Radwanowice - Dubie - Dol. Racławki - Racławice - Zawada - Zimnodół - do Szlaku Orlich Gniazd

Szlaki rowerowe:
Szlak niebieski (okrężny):
Jerzmanowice Centrum - Jerzmanowice Kolonia Zachodnia - Kalwaria - Czubrowice - Racławice - Szklary - Grzybowa Góra - Łazy - Łazy Jawor - Dolina Będkowska - rejon Jaskini Nietoperzowej - Zawyjrzał - Jerzmanowice Kolonia Wschodnia - rejon Gołej Skały - Jerzmanowice Centrum (24 km)
Szlak zielony (łącznikowy):
Bębło Kolonia Zachodnia - rejon Jaskini Nietoperzowej - Zawyjrzał - Jerzmanowice (źródło Pióro) - rejon Łysych Skał - Jerzmanowce Kolonia Zachodnia (7,5 km)
Przez teren Gminy przebiegają również trasy jednodniowych wycieczek rowerowych po Jurze Krakowsko - Częstochowskiej:
Trasa rowerowa nr 6.
Osiedle Widok - Pasternik - Zabierzów - Sowiarka - Niegoszowice - Rudawa - Dolina Szklarki - Jerzmanowice - Murownia - Kraków (50 km) Na trasie Dolina Szklarki. Piękne krajobrazy. Zabytkowe dwory i kościoły w Niegoszowicach, Rudawie i Jerzmanowicach.
Trasa rowerowa nr 41.
Prądnik Biały - Zielonki- Prądnik Korzkiewski - Prądnik Czajowski - Ojców - Wola Kalinowska - Sąspów - Jerzmanowice - Kraków (50 km) Na trasie dolny i środkowy odcinek doliny Prądnika, górny odcinek doliny Sąspowskiej, liczne zabytki architektury, rez. brzozy ojcowskiej w Hamerni, groty, skałki i piękne krajobrazy Ojcowskiego Parku Narodowego.

 

Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Łazach,
Antoni Goraj - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne), Alfreda Goraj - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne), Halina Gzyl - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne), Elżbieta Kanasiuk - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne), Danuta Kiszka - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne), Małgorzata Mistela - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne), Danuta Pączek - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne), Marta Szlachta - Gospodarstwo Agroturystyczne "Jan" (Całoroczne), Anna Śladowska - Gospodarstwo Agroturystyczne (Sezonowe),
Więcej informacji na naszej stronie internetowej: www.jerzmanowice-przeginia.pl

 

zabytki historyczne, trasy rowerowe, tereny wspinaczkowe, tereny wędkarskie, tereny myśliwskie, szlaki turystyczne, parki narodowe, parki krajobrazowe

 

Dni Jerzmanowic, Święto Baby, Dożynki gminne, Zimowy Rajd Jaskiniowy, Wielobój sołectw.
Więcej informacji na naszej stronie internetowej: www.jerzmanowice-przeginia.pl

 

Więcej informacji znajdą Państwo na naszej stronie internetowej: www.jerzmanowice-przeginia.pl